Eén uur floaten staat gelijk aan vier uur slapen, wordt weleens gezegd. Maar waarom liggen we dan nog niet allemaal elke dag te floaten? Dat zou een hoop tijd besparen. De beloftes rondom deze vorm van therapie zijn mooi, maar is er ook wetenschappelijk bewijs voor? We vroegen het aan psycholoog Michiel van Elk. Hij doet onderzoek naar spiritualiteit, veranderde staten van bewustzijn en placebo-effecten bij de Universiteit van Leiden.
Floatje van een cent
Het concept is simpel: je komt binnen, trekt je kleren uit en stapt in de cabine. Deze is gevuld met extreem zout water om ervoor te zorgen dat je blijft drijven. Vervolgens gaat de kap dicht, en is er een uur lang helemaal niks. Je hoort niks, ziet niks, en doordat je drijft voel je ook niks.
Al dat geniks in de floattank, zou behoorlijk wat voordelen opleveren, zowel mentaal als fysiek. Zo zou het bijvoorbeeld stressniveaus verlagen, verkwikkend werken en helpen tegen spierpijn. Dat klinkt natuurlijk hartstikke aannemelijk. Je gaat in een warm bad en komt er fris en ontspannen weer uit. Dat is ook wel een beetje het idee van een bad.
Maar de claims gaan verder. Zo zou floaten volgens verschillende aanbieders bijvoorbeeld ook helpen tegen symptomen van angst en depressie en bij verslaving. Daarnaast zou het onder meer de bloeddruk verlagen en de pijn verlichten bij mensen met bijvoorbeeld reuma of artrose. Dat bereik je doorgaans niet in je eigen badkuip. Hoe zit dat?
De onderzoeker ging op onderzoek uit
Toen Van Elk voor het eerst hoorde van floating, wist hij niet zo goed wat hij ervan moest denken. Daarom besloot hij het zelf maar eens uit te proberen. En dat beviel wel. ‘Het is een interessante ervaring. Je bent compleet afgesloten van de buitenwereld. Hierdoor verlies je alle besef van tijd en ruimte.’
Dit kan volgens Van Elk behoorlijk ontspannend werken. ‘Doordat er geen externe prikkels meer binnenkomen, komen je hersenen tot rust. Ook is het zonder deze afleidingen makkelijker om je te focussen op wat er in je hoofd gebeurt. Daarom is floaten ook populair bij mensen die willen mediteren, of die zich overprikkeld voelen.’
Wat maakt floaten fijn?
De positieve effecten van floaten worden door wetenschappers vooral toegeschreven aan die afsluiting van de zintuigen, ook wel deprivatie genoemd. Want dat mensen positieve ervaringen hebben met floaten, is wel duidelijk, vertelt van Elk. ‘Mensen geven aan dat ze tot rust komen en zich na afloop scherper en alerter voelen.’
‘Het is moeilijker aan te tonen of deze effecten daadwerkelijk door het floaten komen’, vervolgt van Elk. ‘Vooral in de jaren zestig en zeventig is er veel onderzoek gedaan naar floaten, maar dat onderzoek is vaak van matige kwaliteit’, legt de onderzoeker uit. ‘Het probleem met dit soort onderzoek, is dat het heel moeilijk is om een goede controlegroep te simuleren.’
De controlegroep
Bij onderzoek naar medische behandelmethoden of medicijnen wordt doorgaans gebruik gemaakt van een testgroep en een controlegroep. De testgroep ondergaat daadwerkelijk de behandeling, terwijl de controlegroep een placebo toegediend krijgt. Op deze manier kunnen de onderzoekers nagaan of eventuele resultaten het gevolg zijn van de behandeling, of simpelweg door het idee behandeld te worden.
Bij dit soort onderzoek is het essentieel dat de omstandigheden voor de testgroep zoveel mogelijk overeenkomen met de die van de controlegroep. Maar bij onderzoek naar floaten is dat lastig. Je kunt iemand immers niet een placebo-floatsessie geven. Je kunt iemand wel in een gewoon bad laten zitten. Maar die ervaring is toch wel substantieel anders dan floaten.
Open voor de ervaring
Hierdoor is het moeilijk om aan te wijzen waardoor bepaalde resultaten behaald worden, en om placebo-effecten uit te sluiten, vertelt de onderzoeker. ‘Mensen die mee doen aan onderzoek naar floaten, staan vaak bijvoorbeeld al erg open voor de ervaring. Dit kan de positieve effecten versterken.’ Iemand die gewoon in bad gaat, zal dit waarschijnlijk een stuk minder zien als een echte ‘ervaring’ met therapeutische effecten.
Dus speelt hier een placebo-effect mee? Waarschijnlijk wel. Maar dat is in dit geval misschien ook wel een wezenlijk onderdeel van de therapie. Het doel van alternatieve therapievormen zoals floaten en mediteren, is het tot rust komen en het verbeteren van de mentale toestand. Dit gaat alleen lukken als je ervoor openstaat en wilt dat het werkt. Wat dat betreft is floating dus ook wel een beetje een selffulfilling prophecy.
Ontstressen
Heb je daar ook echt een dure floatingsessie voor nodig? Dat valt te betwijfelen. Met een warm bad en een momentje voor jezelf kom je waarschijnlijk al een heel eind. De positieve resultaten van floaten zijn dan ook vergelijkbaar met die van andere alternatieve therapievormen, zoals meditatie, of het microdoseren met psychedelica, vertelt Van Elk. ‘Wat vooral belangrijk lijkt, is dat je even een moment voor jezelf neemt om te ontstressen en tot rust te komen.’
Ook de fysieke voordelen die worden toegeschreven aan floaten hangen hier waarschijnlijk mee samen, zegt Van Elk. ‘We weten dat mentale stress ook behoorlijk kan doorwerken op je lichaam. Geef je je hersenen rust, dan zou dit kunnen leiden tot verminderde doorgave van pijnsignalen.’ Daarnaast is de tank natuurlijk ook gewoon een warm bad. Dat helpt de spieren ontspannen.
Zout met magnesium
Volgens floatpromoters speelt er echter ook nog een andere factor mee. In het floatwater zit namelijk niet zomaar zout, maar Epsom zout. Dat is een mooie naam voor een specifieke zoutsoort met een hoog magnesiumgehalte. Aan dit zout worden allerlei heelkundige effecten toegeschreven. Zo zou het onder meer helpen bij de afbraak van afvalstoffen in het lichaam en zou het een energieboost geven.
Of het dit ook echt doet, valt sterk te betwijfelen. Dat we magnesium in voldoende mate kunnen opnemen door onze huid is namelijk nooit bewezen. En dat is maar goed ook, anders zou je in een floattank waarschijnlijk een overdosis krijgen. Bovendien heb je die extra magnesiumboost meestal ook helemaal niet nodig, de meeste mensen krijgen hier al genoeg van binnen. Wat dit zout wel bewerkstelligt, is dat je blijft drijven.
Oh, en dat ieder wondje op je lichaam enorm gaat prikken als je in het water gaat liggen. Stel je scheerbeurt dus even uit als je weet dat je een dag later gaat floaten.
Kan floaten je nachtrust vervangen?
Hoe zit het met dat slapen? Zou twee uur in een floattank genoeg zijn om je bed een nachtje over te slaan? ‘Als je daadwerkelijk in slaap valt in de floattank, dan kan het je slaap vervangen. Maar dan nog steeds staat een uur slaap tijdens het floaten gelijk aan een uur slaap in je bed. Tenzij je bed natuurlijk op een bouwplaats staat.’ Dus je bed inruilen voor een floatcabine? Doe maar niet.
Een warm bad kan je dus helpen ontspannen, maar zitten er ook voordelen aan een koude douche, of een ijsbad?
